Τι είναι η οστεοπόρωση;
Η οστεοπόρωση είναι πάθηση κατά την οποία μειώνεται η πυκνότητα και η ποιότητα του οστού, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται ο σκελετός και να αυξάνεται ο κίνδυνος κατάγματος, ιδιαίτερα στη σπονδυλική στήλη, τον καρπό, το ισχίο και την πύελο. Η οστεοπόρωση και τα συνοδά κατάγματα αποτελούν σημαντική αιτία θνησιμότητας και νοσηρότητας. Η νόσος προσβάλλει κυρίως τις γυναίκες, έχει, όμως, βρεθεί ότι προσβάλλει και τους άνδρες. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι ο δια βίου κίνδυνος εκδήλωσης οστεοπορωτικού κατάγματος σε άνδρες άνω των 50 ετών είναι 30%, όμοιος με τον δια βίου κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη.
Τι προκαλεί οστεοπόρωση;
Το οστό υφίσταται διαρκώς μια διαδικασία ανακατασκευής, κατά την οποία απομακρύνεται και αναπαράγεται οστό. Στη διαδικασία αυτή συμμετέχουν δύο τύποι κυττάρων: οι οστεοβλάστες είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία θεμέλιας ουσίας και επιμεταλλωμένου οστού και οι οστεοκλάστες για την απορρόφηση οστού. Εντούτοις, εάν απορροφάται οστό ταχύτερα απ’ ό,τι παράγεται, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση της οστικής μάζας που οδηγεί σε οστεοπόρωση. Κατά την εμμηνόπαυση, παρατηρείται ανεπάρκεια οιστρογόνων, ως αποτέλεσμα της απώλειας παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες, γεγονός που συνδέεται με αυξημένο ρυθμό οστικής ανακατασκευής και αυξημένο ρυθμό απώλειας οστού. Αυτή η επιταχυνόμενη απώλεια οστού προκαλεί μείωση της οστικής μάζας (έως 30% μέσα στην επόμενη δεκαετίαiv) και αυξημένη συχνότητα εκδήλωσης καταγμάτων.
Πόσο συχνή είναι η οστεοπόρωση;
Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο επιπολασμός της οστεοπόρωσης, γιατί η πλειονότητα των περιστατικών παραμένει χωρίς διάγνωση. Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός γηράσκει, ο επιπολασμός της οστεοπόρωσης αυξάνεται. Προβλέπεται ότι περίπου το 40% των γυναικών ηλικίας 50 ετών θα έχουν ένα τουλάχιστον κάταγμα την υπόλοιπη ζωή τους και το 20% εξ αυτών αναμένεται ότι θα υποστεί πολλαπλά κατάγματα. Συχνά, το πρώτο κάταγμα σε ασθενή με οστεοπόρωση είναι το κάταγμα καρπού, μπορεί όμως να είναι σπονδυλικό κάταγμα. Τα άτομα που έχουν ήδη υποστεί ένα κάταγμα έχουν κατά 86% αυξημένο κίνδυνο νέου κατάγματος.Ομοίως, αφού μια γυναίκα έχει υποστεί ένα πρώτο σπονδυλικό κάταγμα, πενταπλασιάζεται ο κίνδυνος εκδήλωσης νέου κατάγματος μέσα σε ένα χρόνο. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως αλληλουχία καταγμάτων.
Σπονδυλικά κατάγματα
Στην Ευρώπη, ο επιπολασμός των σπονδυλικών καταγμάτων, που ορίζεται βάσει ακτινογραφικών κριτηρίων, είναι περίπου 12%. Τα σπονδυλικά κατάγματα είναι τα συνηθέστερα κατάγματα, αλλά και τα πιο δύσκολα στη διάγνωση. Το 75% των σπονδυλικών καταγμάτων εκδηλώνονται χωρίς τραυματισμό, μετά από μια καθημερινή κίνηση, όπως σκύψιμο ή σήκωμα, με λιγότερο από το ένα τέταρτο να είναι αποτέλεσμα πτώσης. Τα περισσότερα σπονδυλικά κατάγματα είναι ασυμπτωματικά και παραμένουν αδιάγνωστα, με το ένα τρίτο μόνο να τυγχάνει κλινικής προσοχής. Τα σπονδυλικά κατάγματα έχουν σοβαρές επιπτώσεις, όπως μακροχρόνιος πόνος, δυσμορφίες, απώλεια ύψους και σχετική σωματική ανικανότητα. Επιπλέον, τα σπονδυλικά κατάγματα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής. Αν και πολλά κατάγματα εκδηλώνονται χωρίς πόνο, οι σημαντικές παραμορφώσεις της πλάτης μπορούν να οδηγήσουν όχι μόνο σε λειτουργικές δυσκολίες, αλλά και σε ψυχολογικά προβλήματα, όπως απώλεια αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικές καταστάσεις. Καυκάσια γυναίκα 50 ετών έχει δια βίου κίνδυνο 16% να εκδηλώσει σπονδυλικό κάταγμα.
Κατάγματα ισχίου
Η συχνότητα εκδήλωσης καταγμάτων ισχίου αυξάνεται γεωμετρικά με την ηλικία, στα περισσότερα μέρη του κόσμου, με τη συχνότητα να αυξάνεται δραματικά περίπου στην ηλικία των 74 ετών. Τα περισσότερα κατάγματα ισχίου είναι αποτέλεσμα πτώσης από όρθια θέση (ή χαμηλότερα), σε γυναίκες με χαμηλή οστική αντοχή. Με την ηλικία, αυξάνεται ο αριθμός των πτώσεων, λόγω ολίσθησης ή πρόσκρουσης σε εμπόδιο ή απώλειας ισορροπίας. Επιπλέον, οι γυναίκες πέφτουν συχνότερα από τους άνδρες.xii Σε Καυκάσιες γυναίκες, ο δια βίου κίνδυνος κατάγματος ισχίου είναι 1 προς 6, συγκριτικά με 1 προς 9 πιθανότητες διάγνωσης καρκίνου του μαστού.
Τα κατάγματα ισχίου συνδέονται με συνολική θνησιμότητα 15% έως 30%, με τους περισσότερους επιπλέον θανάτους να εκδηλώνονται μέσα στους πρώτους 6 μήνες μετά το κάταγμα. Τα κατάγματα ισχίου συνδέονται με υψηλή νοσηρότητα που απαιτεί μέση διάρκεια νοσηλείας 20 -30 ημέρες, ενώ πάνω από το 30% των γυναικών με κάταγμα ισχίου χάνει την ανεξαρτησία του. Το 2050, προβλέπεται ότι ο αριθμός των καταγμάτων ισχίου θα αυξηθεί κατά 240% στις γυναίκες, από 1,7 εκ. που είναι σήμερα η παγκόσμια ετήσια συχνότητα σε 6,3 εκ.
Οστεοπόρωση: Mείζων οικονομική επιβάρυνση
Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 200 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως πάσχουν από οστεοπόρωση. Τα οστεοπορωτικά κατάγματα, ιδιαίτερα τα κατάγματα του ισχίου, μπορεί να οδηγήσουν σε δραστική μείωση της ποιότητας ζωής που συνδέεται με την υγεία των ασθενών. Το ετήσιο ποσοστό συχνότητας οστεοπορωτικών καταγμάτων σε γυναίκες είναι μεγαλύτερο από το συνδυασμένο ποσοστό καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου και καρκίνου του μαστού. Στην Ευρώπη, η ανικανότητα που οφείλεται στην οστεοπόρωση είναι μεγαλύτερη από αυτήν που προκαλείται από χρόνιες παθήσεις, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα, άσθμα και καρδιακή νόσος λόγω υψηλής αρτηριακής πίεσης.
Η επιβάρυνση από τα κατάγματα είναι τεράστια. Η οστεοπόρωση ευθύνεται για αρκετά εκατομμύρια σπονδυλικών και μη σπονδυλικών καταγμάτων ετησίως και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι σημειώθηκαν εννέα εκατομμύρια νέα οστεοπορωτικά κατάγματα το 2000: 1,6 εκ. κατάγματα ισχίου, 1,7 εκ. κατάγματα βραχίονα και 1,4 εκ. κλινικά σπονδυλικά κατάγματα. Στην Ευρώπη, τον ίδιο χρόνο, ο αριθμός των οστεοπορωτικών καταγμάτων εκτιμάται στα 3,70 εκ. εκ των οποίων τα 0,89 εκ. ήταν κατάγματα ισχίου (711.000 κατάγματα ισχίου σε γυναίκες και 179.000 σε άνδρες). Τα συνολικά άμεσα κόστη υπολογίστηκαν σε €31,7 δις. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί σε €76,7 δις το 2050, με βάση τις αναμενόμενες δημογραφικές αλλαγές στην Ευρώπη.
