Τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των περιστατικών μελανώματος παρουσιάζει αυξητικές τάσεις Αποτελεί το 3% όλων των καρκίνων και δείχνει να «προτιμά», τους άνδρες και τις ηλικίες 15-50 ετών. Ωστόσο, αν διαγνωστεί εγκαίρως, το κακόηθες μελάνωμα, μπορεί να ιαθεί πλήρως, σε ποσοστό 90%. Η συχνότητα του κακοήθους μελανώματος αυξάνεται ταχύτερα από κάθε άλλη κακοήθη νόσο του ανθρώπου, με εξαίρεση μόνο τον καρκίνο των πνευμόνων στις γυναίκες.
Η πρώιμη ανίχνευση και η πρόληψη του μελανώματος έχουν, επομένως τεράστια σημασία για την επιβίωση (πρόγνωση) των ασθενών και επιτυγχάνεται με τρεις κυρίως τρόπους: α) την τακτική εξέταση του δέρματος από δερματολόγο ή εξειδικευμένο ιατρό, β) την περιοδική αυτοεξέταση του δέρματος (εξέταση από τον ίδιο τον ασθενή) και γ) την ορθή εφαρμογή των κανόνων της αντηλιακής προστασίας.
Προδιαθεσικοί παράγοντες
Οι βασικότεροι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κακοήθους μελανώματος είναι:
* το ανοιχτόχρωμο δέρμα
* η ευπάθεια στο ηλιακό έγκαυμα
* η αυξημένη διαλείπουσα έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία
* η παρουσία πολλαπλών ή δυσπλαστικών μελανοκυτταρικών σπίλων. Όταν κάποιος έχει πάνω από 25 σπίλους, διατρέχει 1,5 φορά μεγαλύτερο κίνδυνο για μελάνωμα, από εκείνους που έχουν 10 σπίλους ή λιγότερους. Ανά 25 σπίλους, ο κίνδυνος εμφάνισης μελανώματος αυξάνει επιπλέον κατά 2 φορές.
* το υψηλό κοινωνικό-οικονομικό στάτους. Έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες στιγμιαίας έκθεσης, έκθεσης δηλαδή σε μεγάλες, συγκεντρωμένες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας. Αντίθετα, οι άνθρωποι που εργάζονται στην ύπαιθρο παθαίνουν δυσκολότερα μελάνωμα, γιατί το δέρμα τους έχει αναπτύξει τους κατάλληλους αμυντικούς μηχανισμούς, λόγω της μακροχρόνιας και σταδιακής έκθεσης στην ακτινοβολία.
* η παχυσαρκία. Οι παχύσαρκοι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν μελάνωμα, κι αυτό οφείλεται στο προφανές, στη μεγαλύτερη επιφάνεια που εκτίθεται στην ακτινοβολία.
* το εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Οι πάσχοντες από AIDS, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος. Η καταστολή της άμυνάς τους, «ρίχνει» -συν τοις άλλοις- τους αμυντικούς μηχανισμούς του δέρματος.
* η κληρονομικότητα. Οι άνθρωποι που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με ιστορικό κακοήθους μελανώματος, έχουν δύο φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν κι οι ίδιοι μελάνωμα, σε σχέση με τους ανθρώπους που δεν έχουν αυτό το ιστορικό.
Πρόληψη
Πώς μπορούμε όμως να προστατευθούμε από το μελάνωμα; Πρώτο βήμα είναι η αποφυγή όλων των προδιαθεσικών παραγόντων και, βέβαια, η προστασία από τον ήλιο, η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει: τη σωστή χρήση ενός καλού αντιηλιακού με δείκτη προστασίας ανάλογο με τον φωτότυπο του ατόμου. Αυτό που τονίζουν οι ειδικοί είναι ότι το αντηλιακό δεν φοριέται μόνο το καλοκαίρι. Η ηλιοπροστασία αφορά όλα τα άτομα, ανεξάρτητα του χρώματος του δέρματός τους και θα πρέπει να εφαρμόζεται όλες τις εποχές του χρόνου, σε θάλασσα ή σε βουνό, ακόμα και σε ημέρες με συννεφιά. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε, είναι πως το 80% της έκθεσής μας συμβαίνει στην καθημερινή μας ζωή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, στη χώρα που ζούμε, πρέπει να φοράμε αντηλιακό 365 μέρες το χρόνο. Σημαντική είναι επίσης η προληπτική, κλινική εξέταση από δερματολόγο μια φορά το χρόνο. Ωστόσο, οποιαδήποτε αλλαγή ενός παλιού σπίλου ή εμφάνιση ενός νέου σπίλου θα πρέπει να σας οδηγήσει στο γιατρό, ακόμη κι αν δεν έχει παρέλθει το 12μηνο για την επανάληψη της εξέτασης.
Θεραπεία
Τα πράγματα στην αντιμετώπιση του μελανώματος έχουν αλλάξει δραστικά τα τελευταία χρόνια. Η έγκαιρη διάγνωση, η έγκαιρη αντιμετώπιση από τους χειρουργούς και η πρόληψη των ομάδων υψηλού κινδύνου, με την τήρηση των κανόνων της ηλιοπροστασίας και την προληπτική εξέταση, έχουν οδηγήσει σε αύξηση της 5ετούς επιβίωσης των ασθενών, από 84% που ήταν πριν από 20 χρόνια, στο 93% σήμερα.
Πότε ένας σπίλος είναι επικίνδυνος;
* Όταν το μέγεθός του ξεπερνά τα 6 χιλιοστά. Οι γιγαντιαίοι σπίλοι έχουν συστηματικά αυξημένο κίνδυνο για κακόηθες μελάνωμα.
* Όταν είναι δυσπλαστικός. Οι δυσπλαστικοί σπίλοι έχουν πιθανότητες να μετατραπούν σε μελάνωμα σε ποσοστό που αγγίζει το 50%.
* Ένας σπίλος που αλλάζει ή ένας νέος σπίλος. Στη δερματολογία, υπάρχει ο πρακτικός κανόνας του ABCDE, σύμφωνα με τον οποίο, κάποιος θα πρέπει να ελέγχει τους σπίλους του που εμφανίζουν: ασυμμετρία (asymmetry - A), ασαφή όρια (border - B), αλλαγές στο χρώμα (colour - C), μεγάλη διάμετρο (diameter - D), εξέλιξη (evolving - E).
